Inwestycje budowlane, niezależnie od ich skali, wiążą się z różnorodnymi ryzykami, które mogą wpłynąć na czas realizacji, budżet i jakość efektu końcowego. Aby zwiększyć efektywność działań i obniżyć ryzyko potencjalnych strat należy wdrożyć zarządzanie ryzykiem zarówno już na etapie planowania, jak i podczas realizacji projektów. Poznaj najważniejsze aspekty zarządzania ryzykiem w branży budowlanej, kroki pozwalające na jego skuteczne wdrażanie oraz najczęściej występujące rodzaje zagrożeń.
Co to jest zarządzanie ryzykiem?
Zarządzanie ryzykiem jest procesem, który polega na identyfikowaniu, ocenie, monitorowaniu i podejmowaniu działań mających na celu ograniczenie wpływu niepożądanych zdarzeń na realizację projektu. W budownictwie zarządzanie ryzykiem dotyczy zarówno ryzyk finansowych, jak i technicznych, środowiskowych czy organizacyjnych.
Dlaczego zarządzanie ryzykiem jest ważne w budownictwie? Ta branża charakteryzuje się tym, że jest pełna zmiennych czynników, takich jak warunki pogodowe, zmiany w przepisach, niespodziewane problemy techniczne czy trudności w zarządzaniu zasobami ludzkimi. Wdrożenie skutecznego zarządzania ryzykiem pozwala w dużym stopniu zneutralizować takie problemy, jak:
- przestoje i opóźnienia w realizacji projektu,
- koszty związane z błędami lub nieprzewidzianymi sytuacjami,
- zagrożenia w zakresie bezpieczeństwa pracowników i otoczenia,
- obniżenie jakości realizowanego projektu zgodnie z wymaganiami inwestora.
Jak przeprowadzane są procesy związane z zarządzaniem ryzykami na budowie? Dla jak najpełniejszego zabezpieczenia ważne jest wdrożenie procesu zarządzania ryzykiem na wielu etapach realizacji inwestycji. W procesie powinno uwzględnić się zarówno identyfikację ryzyk, jak i ich analizę, planowanie działań zaradczych oraz monitorowanie i kontrolę realizacji inwestycji.
Pierwszym krokiem w zarządzaniu zagrożeniami jest zidentyfikowanie potencjalnych zagrożeń, które mogą wpłynąć na projekt. Na tym etapie musisz wziąć pod uwagę zarówno czynniki techniczne (np. awarie sprzętu, błędy projektowe), jak i warunki zewnętrzne (pogoda, regulacje prawne). Znaczenie mają także czynniki finansowe, w tym zmiany cen materiałów, opóźnienia płatności oraz czynniki ludzkie takie, jak brak wykwalifikowanej kadry i wypadki na budowie.
Po przeprowadzeniu identyfikacji potencjalnych zagrożeń należy ustalić prawdopodobieństwo ich wystąpienia oraz potencjalny wpływ konkretnego ryzyka na projekt. W tym celu zazwyczaj wykorzystuje się matrycę ryzyka oraz analizę kosztów i korzyści. Matryca ryzyka pozwala na wizualizację prawdopodobieństwa wystąpienia konkretnych problemów oraz ich skutków. Z kolei analiza kosztów i korzyści pozwala ocienić, jakie koszty przyniesie zarządzanie danym ryzykiem w porównaniu do ewentualnych strat.
Na kolejnym etapie procesu zarządzania ryzykiem na budowie należy opracować plan działania. Określenie procedur pozwoli na szybką reakcję i zminimalizowanie skutków ewentualnych problemów. Strategie działań zaradczych mogą uwzględniać następujące zachowania:
- unikanie ryzyka — czyli np. zmianę technologii budowy, co pozwoli zminimalizować potencjalne problemy;
- minimalizację ryzyka — np. poprzez wdrożenie dodatkowych środków bezpieczeństwa na budowie;
- przeniesienie ryzyka — sposobem może być ubezpieczenie projektu lub podpisanie umów z podwykonawcami, którzy biorą na siebie część odpowiedzialności;
- akceptację ryzyka — w przypadku, gdy jego wpływ jest niski i nieopłacalne jest podejmowanie dodatkowych działań.
Warto podkreślić, że ryzyko w projektach budowlanych może się zmieniać w trakcie realizacji inwestycji. Stąd tak ważne są regularne monitorowanie sytuacji i aktualizacja planu zarządzania ryzykiem, które pozwalają szybko reagować na pojawiające się problemy.
Jakie są najczęstsze rodzaje ryzyka w projektach budowlanych?
Podczas realizacji inwestycji jest kilka kategorii ryzyk, które pojawiają się stosunkowo często niezależnie od rodzaju prowadzonej budowy. Należą do nich ryzyka finansowe, techniczne, środowiskowe i organizacyjne.
W związku z tym, że inwestycje zazwyczaj rozłożone są na dłuższy okres czasu wśród ryzyk finansowych należy wymienić zmiany cen materiałów budowlanych. Z innych ryzyk finansowych trzeba wskazać także problemy z płynnością finansową wykonawcy oraz opóźnienia w płatnościach ze strony inwestora.
W przypadku ryzyk technicznych uwzględniać należy błędy projektowe i zmiany w projekcie w trakcie budowy. W trakcie prac mogą się także zdarzyć problemy z dostępnością sprzętu i materiałów oraz awarie maszyn lub ich niewłaściwe użytkowanie.
Spośród ryzyk środowiskowych szczególne znaczenie mają niesprzyjające warunki pogodowe, które uniemożliwiają prowadzenie prac budowlanych — np. mrozy czy opady. Rzadziej występującym zagrożeniem, które jednak może mieć ogromny wpływ na przebieg inwestycji, są ograniczenia związane z ochroną środowiska lub sąsiedztwem terenów chronionych.
W zarządzaniu ryzykiem należy uwzględnić również czynniki organizacyjne i ludzkie. Problemem dla szybkiej i prawidłowej realizacji inwestycji mogą być braki wykwalifikowanej kadry, konflikty pomiędzy wykonawcami czy nieodpowiednie zarządzanie harmonogramem prac.